روش های تکمیل نساجی در مجاورت رطوبت، دما و فشار معمولا به سه روش انجام میگیرد :
۱.روش های مکانیکی : مانند تراش پارچه، خار زدن، اطو کردن، پرس کردن و…
۲.روش های شیمیایی : مانند تکمیل رزین، سفد کردن و مقاوم کردن پارچه در مقابل آتش و غیره. در این روش معمولا در اثر فعل و انفعالات شیمیایی حاصل بین لیف و ماده شیمیایی مصرف شده عمل تکمیل به دست می آید. و یا این که ماده شیمیایی مصرف شده در اثر رسوب کردن و یا اضافه شدن در روی پارچه، باعث تغییر در خواص پارچه میشود. مانند آهار دادن پارچه پنبه ای با محلول مواد پلیمری.
۳.روش های مکانیکی_شیمیایی: در این حالت از روش های مکانیکی و شیمیایی همراه باهم استفاده میشود، مانند بشور و بپوش پارچه و یاتثبیت حرارتی.
انواع روش های تکمیل نساجی :
تکمیل موقت : در این روش از روش های تکمیل نساجی ، کالا را به منظور خاصی تحت عملیات تکمیلی قرار میدهند. به طوری که اثر تکمیلی آن در عملیات بعدی مثل شستشو و غیره از بین میرود. مانند آهار دادن پارچه های پنبه ای برای عملیات بافندگی و شستشوی اهار پس از خاتمه عملیات بافندگی.
تکمیل دائم : در این نوع، اثر تکمیلی تا زمانی که پارچه حالت خود را از دست ندهد باقی خواهد ماند، مانند رسوب دادن رزین های مصنوعی مثل آستر ها و اتر های سلولوز در روی پارچه ویا کلرینه کردن کالای پشمی یا تکمیل با فرمالدئید ها.
تکمیل ثابت : و اما از دیگر روش های تکمیل نساجی ، تکمیل ثابت است. اثر تکمیل مادام العمر در روی کالا باقی میماند و حتی بعد از اینکه پارچه حالت و ماهیت خود را به عنوان پارچه خارجی از دست بدهد. آثار تکمیل در آن باقی خواهد ماند. مانند پلیمریزه کردن بعضی از مونومر های اکریلیکی در روی زنجیر های اصلی ملکول های پارچه های سلولوزی و یا پروتئینی.
تکمیل سطح پارچه :
تکمیل سطح پارچه یا تکمیل روی پارچه (Surface finishing) یک نوع تکمیل پارچه است. که برای غالب پارچهها استفاده میشود در این نوع تکمیل روشهای متفاوتی وجود دارد:
۱. روش کندلینگ
یا فشار زیر غلتک درگذشته از روشهای کلندرینگ یا غلتک کوبی استفاده میشده که در این روش پارچه پس از اتمام تولید از میان غلتکهای تحتفشار حرکت میکرده و حالتی شبیه به کاغذ به پارچه میداده است؛ که پس از کشف و معرفی روشهای تکمیل شیمیائی نساجی استفاده از این روش بهشدت افت کرده است.
۲. روش استنترینگ
روش استفاده از دستگاههای استنتر نیز موجود است. که در این روش که غالباً برای پارچههای گرد بافت استفاده میشود. پارچه پس از بافته شدن توسط این دستگاه مرطوب و سپس خشک میشود. تا علاوه برافزایش مقاومت در برابر دما از افت عرض پارچه و ابعاد آن در هنگام شستشو جلوگیری به عمل آید.
روش تکمیل نساجی برای جلوگیری از آب رفت
ازآنجاکه پارچهها چه بافتهشده یا کوبیده شده (مانند نمد) تولید شوند. در مراحل تولید تحتفشار و یا کش آمدن هستند. درحالیکه در زمان شستشو پارچه و مخصوصاً لباسها در حالت رها و آزاد بودن شسته میشوند. همین تفاوت در تولید و شستشو باعث آب رفت یا کاهش ابعاد پارچه بعد از شستشو یکی از معضلات اساسی صنعت نساجی است. برای کاهش این آبرفت تا زیر یک درصد روشهای متفاوتی ابداع شد. ازجمله روش آب رفت تحتفشار، روش صفر-صفر، روش سنفوریزینگ و … که در ادامه به تشریح برخی از این روشها خواهیم پرداخت.
1. روش تکمیل (compressive shrinkage) آب رفت تحتفشار
روش دیگر از روش های تکمیل نساجی که این روش غالباً برای پارچههای پنبهای استفاده میشود. پس از تولید پارچه تحتفشار و کشیده شدن، پارچه را بهصورت رها و آزاد در آب شسته و خشک میکنند تا آب رفت پاچه به حد نهایی خود برسد و سپس اتوکرده و بستهبندی میشود.
2. روش تکمیل صفر-صفر (zero-zero)
در این روش پارچه خیس به وسیله غلتکهای متفاوتی و عمدتاً پلاستیکی به شدت تحتفشار قرار میگیرد تا فاصله الیاف آن کاهش یابد و از آبرفت پارچه در هنگام شستشو جلوگیری شود. از این روش بیشتر برای پارچههای کوبیده شده استفاده میشود البته این روش برای سایر پارچهها نیز تا ۱۶ درصد آب رفت ایجاد میکند.
۳. روش تکمیل نساجی ؛ سنفوریزینگ
در این روش از روش های تکمیل نساجی که غالباً برای پارچههای بافتهشده استفاده میشود. پارچه پس از شستشو با مواد شیمیائی خاص تحت بخار و فشار نوار نقاله پلاستیکی قرار میگیرد تا فاصله بین الیاف کاهش یابد.
تکمیل با آهار زنی پارچه (Starch finishing)
این روش سنتی که بیشتر برای پارچههای کنان و ریون استفاده میشود. با اینکه ماندگاری زیادی ندارد اما بسیار پرطرفدار است. در این روش که اصطلاحاً آهارزنی نیز گفته میشود موادی که خاصیت براقکنندگی سفت کنندگی دارند. مانند محلول نشاسته یا سایر محلولهای شیمیائی مانند پلی وینیل الکل یا پلی وینیل اسید بر روی پارچه اسپری میشود. به پارچه اضافه میشود تا علاوه برافزایش جلوه بصری پارچه از تا خوردن آن جلوگیری شود و کار کردن با پارچه راحتتر باشد و همچنین پارچه شقورقتر به نظر برسد.
تکمیل اسیدی قلیایی پارچه ها
در این روش با استفاده از مواد شیمایی اسیدی و قلیایی پارچه تحت شستشو قرار میگیرد. تا علاوه بر تثبیت شرایط و ابعاد، کیفیت پارچه بالاتر رفته، کشسانی آن افزایش پیدا کند. و برای برخی شرایط آب و هوایی مقاومت بیشتری داشته باشد. برای انجام این روش تکمیل پارچه متدهای زیادی مانند روش مرسیزه کردن، استفاده از سود پرک یا سود سوزآور (کاستیک سودا) وجود دارد. مثلاً در روش مرسریزه کردن که از نام کاشف (John Mercer) الهام گرفته شده است. پنبه یا کتان پس از عبور از محلولهای قلیایی دچار تغییر سایز شده و فشردگی قابلتوجهی در الیاف آنها پدیدار می شود.
روش های تکمیل نساجی با نرمکنندهها
یکی از مهمترین روشهای تکمیل پارچه، تکمیل با نرمکنندهها است؛ زیرا این امر که پارچه ها در هنگام لمس نرم به نظر برسند؛ تأثیر روانی بسیار زیادی برای مصرفکنندههای نهایی صنعت پوشاک دارد. اصولاً پارچهها و علیالخصوص الیاف طیبی بهطور نرمال نرم هستند. اما در هنگام تولید تحت تأثیر فشار و مواد شیمیایی مختلف دچار سختی و سفتی میشوند. که این سفت شدن در صورتی که جبران نشود. و کیفیت طبیعی الیاف بازگردانده نشود. میتواند تأثیر بدی بر روی مشتری نهایی داشته باشد. بهعنوانمثال پارچههای پنبهای بکار رفته در لباس نوزادان درصورتیکه در هنگام لمس خشک و سفت احساس شوند حس کیفیت پایین و نامرغوب بودن را به مشتری میدهد. این امر با استفاده از شستشو با مواد نرمکننده میتواند بهراحتی جبران شود.
مقاومسازی پارچه
در این روش از روش های تکمیل نساجی ، پارچهها با استفاده از مواد مختلف در برابر آب، مواد شیمیائی، چربی، چرک شدن، خاک و… مقاومسازی میشوند. بهعنوانمثال برای دو برابر ضد آب شدن یا مقاومت در برابر جذب چربی پارچهها باید با استفاده از پلیمرهای فلوروکربن مقاوم شوند؛ که همین ماده در برابر آثار کثیفی یا چرک شدن یا حتی جذب خاک نیز از پارچه محافظت میکند.