برای درک صحیح از انواع بافت در پارچه باید بگوییم، پارچه لایه‌ای انعطاف‌پذیر متشکل از شبکه‌ای از نخ‌ها، الیاف طبیعی یا مصنوعی است که نوع نخ‌ها یا الیاف و ساختار و نحوه قرارگیری آن‌ها در کنار یکدیگر ساختمان پارچه و خصوصیات فیزیکی آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. خصوصیاتی از قبیل لطافت و زیردست، تراکم و فشردگی سطح پارچه، میزان قابلیت کشسانی، استحکام و… توسط نوع بافت قابل تنظیم بوده و نیز بر حسب نوع کاربرد نهایی منسوج تعیین می‌گردد. به طور کلی از دیدگاه نوع بافت، پارچه‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌گردند: منسوجات تاری-پودی و منسوجات حلقوی.
1_ منسوجات دارای بافت تاری-پودی
منسوجات دارای بافت یا تاری-پودی هستند. واژه weaving یا بافتن دلالت بر این دسته از منسوجات دارد. در این پارچه‌ها دو نوع نخ وجود دارد: تار و پود ( warp and weft ). این دو دسته به صورت منظم و با طرح معین روی هم و بدون گره، قرار می‌گیرد. از پارچه‌های تاری-پودی در تولید پیراهن، انواع پارچه شلواری ، روتختی، پرده، رومبلی و همچنین پارچه برزنت کیف … استفاده می‌شود. این دسته از منسوجات دارای طرح بافت‌های متفاوتی هستند که علاوه بر خصوصیات ظاهری، خواص فیزیکی آن‌ها نیز با یکدیگر متفاوت است. این دسته از منسوجات بر حسب نوع طرح بافت به سه دسته کلی ساده (تافته)، ساتن و سرژه تقسیم می‌شوند. بدلیل وجود نخ ها در راستای مستقیم در این نوع بافت ثبات ابعادی این پارچه ها بالاست و اگر در جهت پود و یا تار به طور کامل از کش ( لاکرا) بجای نخ استفاده نشود پارچه هیچ کش سانی نخواهد داشت.اگر تکه ای از این نوع بافت را داشته باشیم که از هیچ سمتی دوخته نشده باشد براحتی تار و پود بافت را می توان از بافت خارج کرد که در واقع شکافته می شود . تمامی پارچه هایی که نقش چهارخانه در بافت آن ها وجود دارد از نوع تاری پودی میباشند.
لازم به توضیح است که طرح های بافت محدود به این سه دسته کلی نبوده و مشتقاتی برای هر یک از این سه دسته طرح وجود دارد.
- طرح بافت تافته: این طرح بافت ساده‌ترین طرح پارچه است که میتوان با ساده‌ترین تنظیمات ماشین بافندگی آن‌ها را تولید کرد. ترتیب قرار گرفتن تارها و پودها در این بافت، به‌صورت منظم و یک در میان است. به این طرح بافت ساده یا تافته می‌گویند. در این طرح بافت، یک زاویه قائم بین نخ‌های تار و پود وجود دارد و میتوان آن را به روش عبور دادن یک نخ تار در یک نخ پود و یا دو نخ تار در دو نخ پود تولید کرد. قسمت اعظم کل پارچه‌های بافته شده تولیدی را پارچه‌هایی با بافت ساده تشکیل می‌دهند. میزان درهم تنیدگی بین نخ‌های تار و پود در این طرح حداکثر است، از این‌رو پارچه تولید شده با این روش، ساختاری فشرده دارد. از مشتقات این بافت میتوان به ساختار ریب (تاری یا پودی) و بافت حصیری اشاره کرد. از جمله این پارچه ها میتوان به پارچه لینن و پارچه تترون ، داکرون و …
- طرح بافت سرژه (کج راه): در این طرح بافت، تارها و پودها ممکن است به‌صورت دو در میان یا سه در میان روی هم قرار بگیرند. این پارچه‌ها به دلیل خطوط موربی که در سطح ظاهری پارچه ایجاد می‌شود، به‌عنوان پارچه کج راه نیز شناخته می‌شوند. در بافت سرژه تفاوت مشخصی بین طرح بافت در پشت و روی پارچه وجود دارد. در این نوع بافت باید تعادل مناسبی بین ردیف‌های بافت وجود داشته باشد تا ساختار نهایی، ظاهری مورب و منحصر به فرد داشته باشد. یک نمونه متداول از طرح بافت سرژه، پارچه دنیم است. از جمله این پارچه ها میتوان به پارچه کجراه لباس کاری ، پارچه لی و پارچه جین و پارچه کتان اشاره کرد.
- طرح بافت ساتین (یا ساتن): در این طرح بافت، تارها و یا پودها در بیشتر سطح پارچه به‌صورت صاف قرار دارند و سطح پارچه به‌صورت صاف و یکنواخت و فاقد کجراه دیده می‌شود. این نوع از طرح بافت جزء محبوب ترین طرح‌های بافت پارچه محسوب می‌شود. این بافت در مقایسه با سایر طرح‌ها گران‌تر است، زیرا جلوه خاصی ایجاد می‌نماید. مشخصه بافت ساتن چهار عدد (یا بیشتر) نخ پود است که بر روی یک نخ تار شناور است و یا بالعکس (چهار عدد نخ تار شناور بر روی یک عدد نخ پود). در بافت تار رو (ساتن)، نخ تار در بالای نخ پود قرار می‌گیرد، در حالیکه در بافت پود رو (ساتین) این نخ پود است که بر روی نخ تار قرار دارد. این بافت از جلوه و انعطاف پذیری عالی برخوردار است.
2_ حلقوی یا گردباف
بافت پارچه، نوع حلقوی است که اصطلاح آن knitting است. در ایران با اسامی بافت گره‌ای،کشباف یا پارچه تریکو نیز شناخته می‌شود.
این نوع بافت متشکل از نخ‌های متوالی حلقوی شکل است که از جهت دیگر توسط حلقه‌ای مشابه کشیده می‌شود. حلقه‌های کشباف از اطراف به حلقه‌های دیگر توسط گره، متصل می‌شوند. پارچه‌های حلقوی دارای دو نوع متمایز میباشند. یکی از انواع این پارچه‌ها، حلقوی پودی می‌باشد که توسط ماشین‌های تخت و گرد تولید می‌گردد. پشت این پارچه با روی آن‌ها متفاوت است و از کمی حالت کشسانی برخوردارند. این نوع بافت را گاهی با عنوان تریکو می‌شناسند. نوع دیگر از این پارچه‌ها، حلقوی تاری می‌باشد که موارد استفاده آن با حلقوی پودی بسیار متفاوت است. حلقوی تاری استحکام بالا و انعطاف پذیری پایین‌تری نسبت به حلقوی پودی داشته و موارد استفاده آن در پوشاک کمی متفاوت است. این نوع بافت در رومبلی، توری، لباس ورزشی، لباس‌های زیر و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. از دیگر خواص این نوع بافت ها می توان گفت که تنها در جهت عرض می تواند طرح رنگی وجود داشته باشد و هیچ گاه در راستای طول هیچ طرحی در بافت نمیتوان ایجاد کرد.
